Toán tử, biểu thức và lệnh gán

Giới thiệu

Trong bài 4, chúng ta đã nói về biến, là một đại lượng lưu trữ giá trị. Trong bài này, chúng ta sẽ tìm hiểu cách kết hợp các biến với nhau và cách lưu trữ giá trị vào biến trong ngôn ngữ lập trình C++.

Toán tử

Để có thể thực hiện tính toán với các biến số và hằng số, ta cần dùng các toán tử. Dưới đây, thầy sẽ giới thiệu cho các em một số toán tử cơ bản trong C++.

Toán tử số học

Để dễ dàng cho việc học, thầy lấy ví dụ với hai biến a lưu trữ giá trị kiểu nguyên là 10 và b lưu trữ giá trị kiểu nguyên là 3.

Lưu ý: Nếu một trong hai biến a và b là kiểu thực, a / b sẽ cho kết quả là 3.3333...

Bên cạnh đó, C++ còn cung cấp cho chúng ta một vài toán tử giúp chúng ta viết nhanh hơn. Đó là toán tử tăng (++) và toán tử giảm (--).

Biểu thức quan hệ

Biểu thức quan hệ có cấu trúc:

<biểu thức 1> <toán tử quan hệ> <biểu thức 2>

Quy tắc thực hiện tính toán:

• 1. Thực hiện tính toán giá trị các biểu thức.

  2. Thực hiện tính toán biểu thức quan hệ

Kết quả: Biểu thức quan hệ cho kết quả kiểu logic.

Ví dụ: (5*10+3) >= (1-2*6)

Biểu thức trên sẽ được thực hiện như sau:

• 1. Tính kết quả của biểu thức (5*10+3) = (50+3) = 53

  2. Tính kết quả của biểu thức (1-2*6) = (1-12) = -11

  3. Tính kết quả của biểu thức 53>=-11 là đúng.

Vậy biểu thức (5*10+3) >= (1-2*6) có kết quả là đúng.

Biểu thức logic

Biểu thức logic gồm các giá trị, hằng số, biến số, hàm số kiểu logic, biểu thức quan hệ và các toán tử logic.

Quy tắc thực hiện tính toán:

• 1. Nếu có ngoặc thì thực hiện tính toán trong ngoặc trước.

  2. Nếu không có ngoặc thì thực hiện tính toán phép toán logic ! trước; tiếp theo là biểu thức quan hệ; cuối cùng là các phép toán logic &&, ||.

  3. Nếu mức độ ưu tiên của các phép toán như nhau thì thực hiện tính toán từ trái sang phải.

Kết quả: Biểu thức logic cho kết quả kiểu logic.

Ví dụ: true && !(5>6)

Biểu thức trên sẽ được thực hiện như sau:

• 1. Tính kết quả của biểu thức (5>6) là false.

  2. Tính kết quả của biểu thức !(false) là true.

  3. Tính kết quả của biểu thức true && true là true.

Vậy biểu thức true && !(5>6) có kết quả là true.

Ghi chú: Trong C++, các giá trị true và false còn được biểu diễn dưới dạng số nguyên lần lượt là 1 và 0.

Lệnh gán

Qua bài 4, các em đã biết biến dùng để "lưu trữ giá trị" và từ đầu bài 5 đến giờ cũng đã nghe cụm từ đó rất nhiều. Vậy việc đó thực hiện thế nào trong ngôn ngữ lập trình C++? Đó là nhờ phép gán.

Phép gán trong C++ có cấu trúc:

<tên biến> = <biểu thức>

Tên biến là tên của biến mà các em muốn gán giá trị vào. Các em cần đảm bảo giá trị của biểu thức và kiểu dữ liệu của biến giống nhau. Dấu "=" gọi là toán tử gán.

Lưu ý:

• • Có thể gán giá trị của biến kiểu số nguyên cho biến kiểu số thực.

  • Nếu gán giá trị của biến kiểu số thực cho biến kiểu số nguyên thì biến kiểu số nguyên sẽ lưu trữ giá trị là phần nguyên.

Ví dụ:

int a; //khai báo biến a kiểu số nguyên

a=10; //gán giá trị 10 cho biến a

bool b; //khai báo biến b kiểu logic

b=5>6; //gán giá trị của biểu thức quan hệ 5>6 cho biến b

float c; //khai báo biến c kiểu số thực

c=a; //gán giá trị của biến a cho biến c

c=20.5; //gán giá trị 20.5 cho biến c

a=c; //gán giá trị của biến c cho biến a

Sau khi thực hiện các khai báo và phép gán trên, giá trị của các biến a, b, c lần lượt là 20, true, 20.5.

Bài tập

Người viết: Thái Dương Bảo Duy